Скачать:PDFTXT
Доказательства бытия Бога в Сумме против язычников и Сумме теологии
/>щей есть нечто, больше чего невозможно ничего помыслить.
И не надлежит, как это представлено во втором доводе, что мож-
но помыслить нечто большее, чем Бог, если о Нем можно помыс-
лить, что Его нет. Ведь то, что о Нем можно помыслить, что Его
нет, [случается] не из-за несовершенства или недостоверности Его
бытия, ибо Его бытие, само по себе, наиболее очевидно, но из-за
слабости нашего интеллекта, который не может созерцать Его
38
per seipsum, sed ex effectibus eius, et sic ad cognoscendum ipsum esse
ratiocinando perducitur.
Ex quo etiam tertia ratio solvitur. Nam sicut nobis per se notum est
quod totum sua parte sit maius, sic videntibus ipsam divinam essentiam
per se notissimum est Deum esse, ex hoc quod sua essentia est suum
esse. Sed quia eius essentiam videre non possumus, ad eius esse
cognoscendum non per seipsum, sed per eius effectus pervenimus.
Ad quartam etiam patet solutio. Sic enim homo naturaliter Deum
cognoscit sicut naturaliter ipsum desiderat. Desiderat autem ipsum homo
naturaliter inquantum desiderat naturaliter beatitudinem, quae est
quaedam similitudo divinae bonitatis. Sic igitur non oportet quod Deus
ipse in se consideratus sit naturaliter notus homini, sed similitudo
ipsius.
Unde oportet quod per eius similitudines in effectibus repertas in
cognitionem ipsius homo ratiocinando perveniat.
Ad quintam etiam de facili patet solutio. Nam Deus est quidem quo
omnia cognoscuntur, non ita quod alia non cognoscantur nisi eo cognito,
sicut in principiis per se notis accidit: sed quia per eius influentiam
omnis
causatur in nobis cognitio.
Capitulum 12
De opinione dicentium quod Deum esse demonstrari non potest sed sola
fide tenetur
Est autem quaedam aliorum opinio praedictae positioni contraria,
per quam etiam inutilis redderetur conatus probare intendentium Deum
esse. Dicunt enim quod Deum esse non potest per rationem inveniri,
sed per solam viam fidei et revelationis est acceptum.
Ad hoc autem dicendum moti sunt quidam propter debilitatem
rationum quas aliqui inducebant ad probandum Deum esse.
Posset tamen hic error fulcimentum aliquod falso sibi assumere ex
quorundam
philosophorum dictis, qui ostendunt in Deo idem esse essentiam et esse,
scilicet id
39
самого по себе, а только исходя из Его действий. Таким обра-
зом, к познанию Его бытия приходят посредством рассуждений.
На том же основании разрешается и третий довод. Ведь по-
добно тому, как нам известно само по себе, что целое больше сво-
ей части, так видящим саму Божью сущность наиболее известно
само по себе то, что Бог есть, из-за того, что Его сущность есть
Его бытие. Но поскольку мы не можем созерцать Его сущность,
то к познанию Его бытия мы приходим не через Него самого, а
через Его действия.
Относительно четвертого решение также ясно. Ведь человек ес
тественным образом познает Бога так же, как естественным обра-
зом Его желает. Но человек желает Его естественным образом, по-
скольку он естественным образом желает блаженства, которое есть
некоторое подобие божественной благости. Следовательно, надле-
жит, чтобы не сам Бог, рассматриваемый сам по себе, был известен
человеку естественным образом, но лишь Его подобие. Поэтому над-
лежит, чтобы человек переходил к Его познанию путем рассужде-
ния – посредством Его подобий, открытых в Его действиях.
Относительно пятого решение проясняется легко. Ведь Бог
есть то, благодаря чему все познается не таким образом, что дру-
гое не познается, если не познан Он, (как в случае оснований,
известных самих по себе), но поскольку всякое познание причи-
няется в нас посредством Его влияния7 .
Глава 12
О мнении говорящих, что то, что Бог есть, не может быть
доказано, но достигается только верой
Но есть и некоторое другое мнение, противоположное пре-
дыдущему, согласно которому бесполезно усилие стремящихся
доказать то, что Бог есть. Ведь они говорят: то, что Бог есть, не
может быть обнаружено разумом, но следует это принимать толь-
ко путем веры и откровения8 .
К тому же, чтобы так говорить, некоторые были побуждены
слабостью доводов, которые приводили иные для доказательства
того, что Бог есть9 .
Однако эта ошибка может ложным образом найти для себя не-
кую опору из высказываний некоторых философов, которые ука-
зывают, что в Боге то же самое – Его сущность и бытие, то есть то,
40
quod respondetur ad quid est, et ad quaestionem an est. via autem
rationis perveniri non potest ut sciatur de Deo quid est. Unde nec
ratione videtur posse demonstrari an Deus sit.
Item. Si principium ad demonstrandum an est, secundum artem
philosophi, oportet accipere quid significet nomen; ratio vero
significata
per nomen est definitio, secundum philosophum, in IV Metaph.; nulla
remanebit via ad demonstrandum Deum esse, remota divinae essentiae
vel quidditatis cognitione.
Item. Si demonstrationis principia a sensu cognitionis originem
sumunt, ut in Posterioribus ostenditur, ea quae omnem sensum et
sensibilia excedunt, videntur indemonstrabilia esse. Huiusmodi autem
est Deum esse. Est igitur indemonstrabile.
Huius autem sententiae falsitas nobis ostenditur, tum ex
demonstrationis arte, quae ex effectibus causas concludere docet. Tum
ex ipso scientiarum ordine. Nam, si non sit aliqua scibilis substantia
supra
substantiam sensibilem, non erit aliqua scientia supra naturalem, ut
dicitur in IV Metaph. Tum ex philosophorum studio, qui Deum esse
demonstrare conati sunt. Tum etiam apostolica veritate asserente, Rom.
1, 20 : invisibilia Dei per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur.
Nec hoc debet movere, quod in Deo idem est essentia et esse, ut
prima ratio proponebat. Nam hoc intelligitur de esse quo Deus in seipso
subsistit, quod nobis quale sit ignotum est, sicut eius essentia. Non
autem
intelligitur de esse quod significat compositionem intellectus. Sic enim
esse Deum sub demonstratione cadit, dum ex rationibus demonstrativis
mens nostra inducitur huiusmodi propositionem de Deo formare qua
exprimat Deum esse.
In rationibus autem quibus demonstratur Deum esse, non
oportet assumi pro medio divinam essentiam sive quidditatem, ut
secunda ratio proponebat: sed loco quidditatis accipitur pro medio
effectus, sicut accidit in demonstrationibus quia; et ex huiusmodi
effectu sumitur ratio huius nominis Deus. Nam omnia divina
nomina imponuntur vel ex remotione effectuum divinorum ab ipso,
vel ex aliqua habitudine Dei ad suos effectus.
41
что отвечает на вопрос «что есть?» и на вопрос «есть ли?». Но путем
разума невозможно достичь знания о Боге – что Он есть. Поэтому
кажется, что невозможно разумом доказать, есть ли Бог.
А также. Если в качестве основания для доказательства того,
есть ли Он, согласно искусству [рассуждения] Философа, над-
лежит принять то, что обозначает имя, смысл же, обозначенный
именем, есть определение (согласно Философу, по четвертой
[книге] «Метафизики»), то не останется никакого пути для до-
казательства того, что Бог есть, если устранить знание боже-
ственной сущности или чтойности.
А также. Если основания доказательства берут начало от чув-
ственного познания, как было доказано во «Второй [Аналитике]»,
то, по-видимому, недоказуемо то, что превосходит всякое чувство
и чувственно воспринимаемое. Но то, что Бог есть, – такого рода.
Следовательно, это недоказуемо.
Но ложность этого мнения нами показывается и на основа-
нии искусства доказательства, которое учит выводить причины
из действий и из самого порядка наук, — ведь если нет некото-
рой познаваемой субстанции сверх чувственно воспринимаемой,
то не будет никакой науки сверх натуральной, как говорится в
четвертой [книге] «Метафизики», — и из усилий философов,
которые стремятся доказать то, что Бог есть, и из апостольской
истины, гласящей в [послании к] Рим. 1, 20: «невидимое Его по-
стигается чрез познанные творения».
И не должно сбивать то, что в Боге сущность и существование –
одно и то же, как представлял первый довод. Ведь это постигается от-
носительно бытия, которым Бог субсистирует в самом себе, и нам
неизвестно, каково оно как Его субстанция. Но это не познается о
бытии, которое обозначает составное [понятие] интеллекта10. Так и
то, что Бог есть, подпадает под доказательство, поскольку наш ум из
доказательных доводов приводится к формированию положения о
Боге такого рода, – выражающего то, что Бог есть.
Но в тех доводах, которыми доказывается то, что Бог есть, не
надлежит брать в качестве среднего [термина] божью сущность
или чтойность, как предлагал второй довод. Но на место чтойнос-
ти в среднем принимается действие, подобно тому, как происхо-
дит в доказательствах «поскольку»; и из такого рода действия бе-
рется смысл имени Бог. Ведь все божьи имена полагаются или ради
отличения божьих действий от Него Самого11, или из некоторого
отношения Бога к Своим действиям.
42
Patet etiam ex hoc quod, etsi Deus sensibilia omnia et sensum
excedat, eius tamen effectus, ex quibus demonstratio sumitur ad
probandum Deum esse, sensibiles sunt. Et sic nostrae cognitionis origo
in sensu est etiam de his quae sensum excedunt.
Capitulum 13
Rationes ad probandum Deum esse
Ostenso igitur quod non est vanum niti ad demonstrandum Deum
esse, procedamus ad ponendum rationes quibus tam philosophi quam
doctores catholici Deum esse probaverunt.
Primo autem ponemus rationes quibus Aristoteles procedit ad
probandum Deum esse. Qui hoc probare intendit ex parte motus
duabus viis.
Quarum prima talis est: omne quod movetur, ab alio movetur. Patet
autem sensu aliquid moveri, utputa solem. Ergo alio movente movetur.
Aut ergo illud movens movetur, aut non. Si non movetur, ergo habemus
propositum, quod necesse est ponere aliquod movens immobile. Et hoc
dicimus Deum. Si autem movetur, ergo ab alio movente movetur. Aut
ergo est procedere in infinitum: aut est devenire ad aliquod movens
immobile. Sed non est procedere in infinitum. Ergo necesse est ponere
aliquod primum movens immobile.
In hac autem probatione sunt duae propositiones probandae: scilicet,
quod omne motum movetur ab alio; et quod in moventibus et motis
non sit procedere in infinitum.
Quorum primum probat philosophus tribus modis. Primo, sic. Si
aliquid movet seipsum, oportet quod in se habeat principium motus
sui: alias, manifeste ab alio moveretur. – Oportet etiam quod sit primo
motum: scilicet quod moveatur ratione sui ipsius, et non ratione suae
partis, sicut movetur animal per motum pedis; sic enim totum non
moveretur a se, sed sua pars, et una pars ab alia. Oportet etiam
43
Но ясно из этого то, что хотя Бог превосходит все чувственно
воспринимаемое и чувство,
Скачать:PDFTXT

/>щей есть нечто, больше чего невозможно ничего помыслить.И не надлежит, как это представлено во втором доводе, что мож-но помыслить нечто большее, чем Бог, если о Нем можно помыс-лить, что Его