Сайт продается, подробности: whatsapp telegram
Скачать:TXTPDF
Сумма против язычников Книга II
produxit. unde diversitas
creaturarum diversitatem meritorum non praesupponit.
item, cum bonum totius sit melius quam bonum partium singularium, non
est optimi factoris diminuere bonum totius ut aliquarum partium augeat boni-
tatem: non enim aedificator fundamento tribuit eam bonitatem quam tribuit
tecto, ne domum faciat ruinosam. factor igitur omnium, deus, non faceret to-
tum Universum in suo génère optimum, si faceret omnes partes aequales: quia
multi gradus bonitatis in universo deessent, et sie esset imperfectum.

Capitulum XLV
Quae sit prima causa distinctionis
rerum secundum veritatem

ostendi autem ex praedictis potest quae sit vere prima distinctionis rerum
causa.
cum enim omne agens intendat suam similitudinem in effectum inducere
secundum quod effectus capere potest, tanto hoc agit perfectius quanto agens
perfectius est: patet enim quod quanto aliquid est calidius, tanto facit magis
calidum; et quanto est aliquis melior artifex, formam artis perfectius inducit
in materiam. deus autem est perfectissimum agens. suam igitur similitudinem
in rebus creatis ad deum pertinebat inducere perfectissime, quantum naturae
creatae convenit. sed perfeetam dei similitudinem non possunt consequi res
creatae secundum unam solam speciem creaturae: quia, cum causa excédât
effectum, quod est in causa simpliciter et unite, in effectu invenitur composite
et multipliciter, nisi effectus pertingat ad speciem causae; quod in proposito
dici non potest, non enim creatura potest esse deo aequalis. oportuit igitur esse
multiplicitatem et varietatem in rebus creatis, ad hoc quod inveniretur in eis
dei similitudo perfeeta secundum modum suum.
amplius. sicut quae fiunt ex materia sunt in potentia materiae passiva, ita
quae fiunt ab agente oportet esse in potentia activa agentis. non autem potentia
passiva materiae perfecte reduceretur in actum si ex materia fieret unum tan-
tum eorum ad quae materia est in potentia.
45. Истинная первопричина различия вещей 205

слуг. Воздавать по заслугам — это долг; Бог же, как было показано выше,
произвел вещи в бытие не во исполнение долга, а исключительно из сво-
бодной щедрости. Поэтому различие тварей не предполагает различия
заслуг.
И еще: поскольку благо целого лучше блага отдельных частей, по-
стольку наилучший создатель не станет уменьшать благо целого, чтобы
увеличить благость некоторых частей. Так строитель делает фундамент
добротнее крыши, чтобы весь дом не рухнул. Поэтому если бы Творец вся-
ческих, Бог, сделал все части вселенной равными, он не смог бы сделать
вселенную наилучшей в своем роде: ведь тогда во вселенной недоставало
бы многих ступеней благости, так что она была бы несовершенна.

Глава 45
Какова истинная первопричина различия вещей

На основании вышесказанного можно показать, какова на самом
деле первая причина различия вещей.
Всякий деятель стремится сделать свое произведение похожим на
себя настолько, насколько оно способно воспринять такое сходство; и
делает он это тем совершеннее, чем сам он более совершенен как де-
ятель. Ясно, что чем нечто горячее, тем сильнее оно нагревает; и чем ис-
куснее мастер, тем совершеннее он воплощает в материи форму своего
искусства. Но Бог — наисовершеннейший деятель. Следовательно, Богу
подобало воплотить в сотворенных вещах Свое подобие наисовершен-
нейшим образом, насколько это позволяла тварная природа. Но тварные
вещи не могут осуществить совершенное подобие Божье в одном-единс-
твенном виде твари: поскольку причина превосходит свое создание,
постольку то, что в причине едино и просто, в создании оказывается
сложным и множественным — в противном случае создание будет того
же вида, что и причина, что в данном случае невозможно, ибо тварь не
может сравняться с Богом. Следовательно, в сотворенных вещах должна
была быть множественность и разнообразие, чтобы они на свой лад мог-
ли стать совершенным подобием Божьим.
Далее. Все, что возникает из материи, существует в пассивной по-
тенции материи; точно так же все, что возникает от действующей при-
чины, должно существовать в активной потенции деятеля. Но если бы
из материи возникало только нечто одно из тех, что существуют в ее
потенции, то пассивная потенция материи актуализовалась бы несовер-
206 45. Quae sitprima causa distinctionis rerum secundum veritatem

ergo, si aliquis agens cuius potentia est ad plures effectus, faceret unum illorum
tantum, potentia eius non ita complète reduceretur in actum sicut cum facit
plura. per hoc autem quod potentia activa reducitur in actum, effectus conse-
quitur similitudinem agentis. ergo non esset perfecta dei similitudo in universo
si esset unus tantum gradus omnium entium. propter hoc igitur est distinctio
in rebus creatis, ut perfectius dei similitudinem consequantur per multa quam
per unum.
adhuc. quanto aliquid in pluribus est deo simile, tanto perfectius ad eius
similitudinem accedit. in deo autem est bonitas, et diffusio bonitatis in alia.
perfectius igitur accedit res creata ad dei similitudinem si non solum bona est
sed etiam ad bonitatem aliorum agere potest, quam si solum in se bona esset:
sicut similius est soli quod lucet et illuminât quam quod lucet tantum. non
autem posset creatura ad bonitatem alterius creaturae agere nisi esset in rebus
creatis pluralitas et inaequalitas: quia agens est aliud a patiente, et honorabilius
eo. oportuit igitur, ad hoc quod in creaturis esset perfecta dei imitatio, quod
diversi gradus in creaturis invenirentur.
item, plura bona uno bono finito sunt meliora: habent enim hoc et adhuc
amplius. omnis autem creaturae bonitas finita est: est enim deficiens ab in-
finita dei bonitate. perfectius est igitur Universum creaturarum si sunt plures,
quam si esset unus tantum gradus rerum. summo autem bono competit facere
quod melius est. ergo conveniens ei fuit ut plures faceret creaturarum gradus.
adhuc. bonitas speciei excedit bonitatem individui, sicut formale id quod
est materiale. magis igitur addit ad bonitatem universi multitudo specierum
quam multitudo individuorum in una specie. est igitur ad perfectionem uni-
versi pertinens non solum quod multa sint individua, sed quod sint etiam di-
versae rerum species; et per consequens diversi gradus in rebus.
item, omne quod agit per intellectum, repraesentat speciem sui intellectus
in re facta: sie enim agens per artem sibi facit simile. deus autem fecit crea-
turam ut agens per intellectum, et non per necessitatem naturae, ut supra os-
tensum est. species igitur
45. Истинная первопричина различия вещей 207

шенно. Соответственно, и если некий деятель, способный произвести
множество действий, произвел бы только одно из них, то его потенция
актуализовалась бы не так полно, как если бы он сделал то многое, [на
что способен]. Актуализация же активной потенции состоит в том, что
создание уподобляется деятелю. Следовательно, подобие Божье во все-
ленной было бы несовершенно, если бы все сущие были одного чина.
Значит, различие в тварных вещах существует потому, что множество их
совершеннее достигает уподобления Богу, чем одна.
К тому же. [Нечто может быть подобно Богу в чем-то одном или в не-
скольких отношениях]. Чем больше таких [параметров], по которым не-
что подобно Богу, тем совершеннее его с Богом сходство. Но Бог благ и
изливает Свою благость на других. Следовательно, тварная вещь совер-
шеннее уподобится Богу, если будет не только сама по себе хороша, но
и сможет действовать ради блага других: так, то, что светится и освещает
будет больше похоже на Солнце, чем то, что только светится. Но тварь не
могла бы действовать во благо другой твари, если бы в тварных вещах не
было множества и неравенства: ибо деятель есть, во-первых, нечто иное,
чем то, на что он воздействует, и во-вторых, он благороднее.103 Следова-
тельно, чтобы в тварях было совершенное подражание Богу, в них долж-
ны быть различные градации.
И еще. Множество благ лучше одного конечного блага: в них будет
и данное благо и еще какое-нибудь сверх того. Но благость всякой твари
конечна: ибо она не равняется бесконечной благости Божьей. Поэтому
тварная вселенная совершеннее, когда в ней много тварей, чем если бы
в ней были лишь вещи одного ранга. Но высшему благу пристало со-
здавать лучшее. Следовательно, ему подобало создать множество разных
уровней тварей.
К тому же. Вид лучше индивидуума, так же как формальное луч-
ше материального. Следовательно, множество видов делает вселенную
лучше, чем множество индивидуумов одного вида. Следовательно, для
совершенства вселенной требуется не только множество индивидуумов,
но и разные виды вещей; а это значит — вещи разных рангов.
И еще. Все, что действует умом, представляет вид своего ума в созда-
ваемой вещи: так мастер, действующий посредством искусства, создает
104
свое подобие. Но Бог создал тварь, действуя умом, а не по природной
необходимости, как было показано выше (II, 23). Следовательно, в со-
103
См. Аристотель. О душе, 430 а 18: «Действующее всегда выше претерпевающего».
104
Т.е. подобие того умопостигаемого образа, который есть в его уме как мастера — иде-
ального дома, корабля и проч.
208 46. Oportuit aliquas creaturas intellectuales esse

intellectus divini repraesentatur in creatura per ipsum facta. intellectus autem
multa intelligens non sufficienter repraesentatur in uno tantum. cum igitur in-
tellectus divinus multa intelligat, ut in primo probatum est, perfectius seipsum
repraesentat si plures universorum graduum creaturas producat quam si unum
tantum produxisset.
amplius. operi a summe bono artifice facto non debuit déesse summa per-
fectio. sed bonum ordinis diversorum est melius quolibet illorum ordinatorum
per se sumpto: est enim formale respectu singularium, sicut perfectio totius
respectu partium. non debuit ergo bonum ordinis operi dei déesse, hoc autem
bonum esse non posset, si diversitas et inaequalitas creaturarum non fuisset.
est igitur diversitas et inaequalitas in rébus creatis non a casu; non ex mate-
riae diversitate; non propter interventum aliquarum causarum, vel meritorum;
sed ex propria dei intentione perfectionem creaturae dare volentis qualem pos-
sibile erat eam habere.
hinc est quod dicitur gen. 1-31: vidit deus cuncta quae fecerat, et erant
valde bona: cum de singulis dixisset quod sunt bona. quia singula quidem sunt
in suis naturis bona: simul autem omnia valde bona, propter ordinem universi,
quae est ultima et nobilissima perfectio in rébus.

CapitulumXLVI
Quod oportuit ad perfectionem universi aliquas creaturas
intellectuales esse

hac igitur existente causa diversitatis in rébus, restât nunc de rébus distinc-
tis prosequi, quantum ad fidei veritatem pertinet: quod erat tertium a nobis
propositorum. et ostendemus primo, quod ex divina dispositione perfectionem
rébus creatis secundum suum modum optimam assignante, consequens fuit
quod quaedam creaturae intellectuales fièrent, in summo rerum vertice con-

Скачать:TXTPDF

produxit. unde diversitascreaturarum diversitatem meritorum non praesupponit.item, cum bonum totius sit melius quam bonum partium singularium, nonest optimi factoris diminuere bonum totius ut aliquarum partium augeat boni-tatem: non enim aedificator