Сайт продается, подробности: whatsapp telegram
Скачать:TXTPDF
Сумма против язычников Книга I
quidditas suum esse, sed hoc oportet in deo po-
nere, ut probatum est. ergo neutrum illorum duorum est hoc quod intelligimus
nomine dei. sic igitur impossibile est ponere duos deos.
amplius. nihil eorum quae conveniunt huic signato inquantum est hoc sig-
natum, possibile est alii convenire: quia singularitas alicuius rei non est alteri
praeter ipsum singulare. sed ei quod est necesse-esse sua nécessitas essendi
convenit inquantum est hoc signatum. ergo impossibile est quod alicui alteri
conveniat. et sic impossibile est quod sint plura quorum quodlibet sit necesse-
esse. et per consequens impossibile est esse plures deos. probatio mediae: si
enim illud quod est necesse-esse non est hoc signatum inquantum est necesse-
esse, oportet quod designatio sui esse non sit necessaria secundum se, sed ex
alio dependeat. unumquodque autem secundum quod est actu est distinctum
ab omnibus aliis: quod est esse hoc signatum. ergo quod est necesse-esse de-
pendet ab alio quantum ad hoc quod est esse in actu. quod est contra rationem
eius quod est necesse-esse. oportet igitur quod id quod est necesse-esse sit ne-
cesse-esse secundum hoc quod est hoc signatum.
adhuc. natura significata hoc nomine deus aut est per seipsam individuata
in hoc deo, aut per aliquid aliud. si per aliud oportet quod sit ibi compositio. si
per seipsam, ergo impossibile est
42. Бог един 199

нозначно, то такое имя должно сказываться об обоих [богах] сообразно
одному [и тому же] понятию. Но если оба отвечают одному понятию,
то в обоих должна быть одна природа. Этой единой природе должно в
обоих [богах] соответствовать либо одно бытие, либо в одном — одно, в
другом — другое.168 Если одно, то их будет не двое, а только один: ибо у
двоих не бывает одного бытия, если они различаются субстанциально.
Если же у каждого из них будет свое бытие, тогда ни у одного из них его
чтойность не будет тождественна его бытию. А именно такое тождество
необходимо предполагать в Боге, как доказано. Значит, ни один из этих
двух [гипотетических богов] не будет тем, что мы понимаем под именем
Бога. Следовательно, нельзя полагать двух богов.
Далее. Ни один из [признаков], присущих данной определенной
[вещи], поскольку она есть данная определенная [вещь], не может быть
присущим другой [вещи]: потому что единичность какой-либо вещи не
может принадлежать никакой другой вещи кроме этой единственной.
Но тому, что существует необходимо, эта необходимость бытия присуща
постольку, поскольку оно есть данная определенная [вещь]. Следова-
тельно, она не может быть присуща ничему другому. А значит, не могут
существовать несколько [вещей или существ], бытие которых было бы
необходимо. Следовательно, не может быть и нескольких богов. — До-
казательство среднего [члена]. В самом деле, если бы необходимо сущее
не было бы данной определенной [вещью] именно постольку, поскольку
оно необходимо сущее, то определение его бытия не было бы необходи-
мо сообразно ему самому, но зависело бы от другого. Но всякая вещь от-
личена от всех других вещей тем, что она существует в действительности;
а быть данной определенной вещью и значит отличаться от всех других.
Значит, необходимо сущее зависело бы от другого именно в отношении
своего актуального бытия. Но это противоречит понятию необходимо
сущего. Следовательно, необходимо сущее должно быть необходимо су-
щим постольку, поскольку оно есть данное определенное [существо].
К тому же. Природа, обозначенная именем «Бог», индивидуировалась в
данном Боге либо сама, либо под воздействием чего-то другого. Если [при-
чина ее индивидуации — что-то] другое, то там обязательно должен быть
сложный состав. Если сама, то она [т.е. божественная природа] не может
168
Согласно аристотелевской логике, разные виды, как человек и лошадь, различаются
по форме, или по природе, или по сущности, а индивиды одного вида, как Платон и Сок-
рат, тождественны по природе, а различаются по материи, или числу, или бытию (или по
субстанции, в отличие от акцидентального различия, которым, например, Сократ бледный
отличается от Сократа румяного пять минут спустя).
200 XLII. Deus est unus

quod alteri conveniat: illud enim quod est individuationis principium, non po-
test esse pluribus commune, impossibile igitur est esse plures deos.
amplius. si sunt plures dii, oportet quod natura deitatis non sit una numéro
in utroque. oportet igitur esse aliquid distinguens naturam divinam in hoc et in
illo. sed hoc est impossibile: quia natura divina non recipit additionem neque
differentiarum essentialium neque accidentium, ut supra ostensum est; nec
etiam natura divina est forma alicuius materiae, ut possit dividi ad materiae
divisionem. impossibile est igitur esse plures deos.
item, esse proprium uniuscuiusque rei est tantum unum. sed ipse deus est
esse suum, ut supra ostensum est. impossibile est igitur esse nisi unum deum.
adhuc. secundum hune modum res habet esse quo possidet unitatem: unde
unumquodque suae divisioni pro posse répugnât, ne per hoc in non esse ten-
dat. sed divina natura est potissime habens esse, est igitur in ea maxima unitas.
nullo igitur modo in plura distinguitur.
amplius. in unoquoque génère videmus multitudinem ab aliqua unitate
procedere: et ideo in quolibet génère invenitur unum primum, quod est men-
sura omnium quae in illo génère inveniuntur. quorumeumque igitur invenitur
in aliquo uno convenientia, oportet quod ab aliquo uno principio dependeant.
sed omnia in esse conveniunt. oportet igitur esse unum tantum quod est rerum
omnium principium. quod deus est.
item, in quolibet principatu ille qui praesidet unitatem desiderat: unde in-
ter principatus est potissima monarchia, sive regnum. multorum etiam mem-
brorum unum est caput: ac per hoc evidenti signo apparet ei cui convenit prin-
cipatus, unitatem deberi. unde et deum, qui est omnium causa, oportet unum
simpliciter confiteri.
hanc autem confessionem divinae unitatis etiam ex sacris eloquiis accipere
possumus. nam deut. 6—4 dicitur: audi, israel, dominus deus tuus deus unus
est; et exod. 20-3: non erunt tibi dii alii praeter me; et ephes. 4-5: unus domi-
nus, unafides, etc..
hac autem veritate repelluntur gentiles deorum multitudinem confîtentes.
quamvis plures eorum unum deum summum esse dicerent, a quo omnes alios
quos
42. Бог един 201

быть присуща другому [индивиду]: ибо принцип индивидуации не может
быть общим для многих. Следовательно, не может быть многих богов.
Далее. Если богов много, природа божества должна различаться в
них по числу. Следовательно, должно быть нечто, чем будет отличаться
божественная природа в каждом из богов. Но это невозможно: ибо при-
рода божества не приемлет прибавления ни существенных отличий, ни
акциденций, как было показано выше (I, 23). Не является божественная
природа и формой какой-либо материи, а потому не может оказаться
разделенной, сообразно делению материи. Следовательно, богов не мо-
жет быть много.
И еще. У каждой вещи есть свое собственное бытие, и оно только
одно. Но Бог сам тождествен своему бытию, как показано. Следователь-
но, невозможно, чтобы богов было больше одного.
К тому же. Вещь обладает бытием в той степени, в какой обладает
единством: именно поэтому всякая [вещь], насколько может, сопротив-
ляется своему разделению, чтобы не ниспасть в небытие. Но божествен-
ная природа обладает бытием в наибольшей степени. Следовательно, в
ней и наибольшее единство. Значит, она никак не может быть расчлене-
на на многих [богов].
Далее. Мы видим, что в каждом роде множество происходит от
какого-то единства; вот почему в любом роде можно найти нечто одно —
первое, служащее мерой для всех [вещей], находящихся в данном роде.
Значит, любые [вещи], которые окажутся в чем-то одном совпадающи-
ми, должны происходить от какого-то одного начала (принципа). Но все
[существующие вещи] совпадают в бытии. Следовательно, у всех вещей
должно быть одно-единственное начало. Это и есть Бог.
И еще. При любой власти начальствующий желает единства: именно
поэтому из властей наилучшая — монархия, или царство. Точно так же
у многих членов [тела] голова одна: это тоже очевидный знак, что тот,
кому принадлежит власть, должен быть один. Поэтому и Бога, причину
всех вещей, следует исповедовать как просто единого.
Такому исповеданию божественного единства мы можем научить-
ся и из Священных Речений. Так, во Второзаконии сказано: «Слушай,
Израиль: Господь Бог твой Господь един есть» (6:4). И в книге Исход:
«Да не будет у тебя других богов пред лицем Моим» (20:3). И в Послании
Павла к Эфесянам: «Один Господь, одна вера» (4:5) и т.д.
Эта истина опровергает язычников, исповедующих множество бо-
гов. Впрочем большинство из них, если бы их спросить, сказали бы, что
есть единый наивысший Бог, причина всех остальных, кого они тоже
202 XLIIL Dem est infinitus

deos nominabant causatos esse asserebant, omnibus substantiis sempiternis
divinitatis nomen adscribentes, et praecipue ratione sapientiae et felicitatis et
rerum gubernationis. quae quidem consuetudo loquendi etiam in sacra scrip-
tura invenitur, dum sancti angeli, aut etiam homines vel iudices, dii nominan-
tur; sicut illud psalmi: non est similis tibi in dus, domine; et alibi, ego dixi, dii
estis; et multa huiusmodi per varia scripturae loca inveniuntur.
unde magis huic veritati videntur contrarii manichaei, duo prima ponentes
principia, quorum alterum alterius causa non sit.
hanc etiam veritatem ariani suis erroribus impugnaverunt, dum confiten-
tur patrem et filium non unum, sed plures deos esse: cum tamen filium verum
deum auctoritate scripturae credere cogantur.

Capitulum XLIII
Quod deus est infinitus

cum autem infïnitum quantitatem sequatur, ut philosophi tradunt, non po-
test infînitas deo attribui ratione multitudinis: cum ostensum sit solum unum
deum esse, nullamque in eo compositionem vel partium vel accidentium inve-
niri. secundum etiam quantitatem continuam infinitus dici non potest: cum os-
tensum sit eum incorporeum esse, relinquitur igitur investigare an secundum
spiritualem magnitudinem esse infinitum ei conveniat. quae quidem spiritua-
lis magnitudo quantum ad duo attenditur: scilicet quantum ad potentiam; et
quantum ad propriae naturae bonitatem sive completionem. dicitur enim aliq-
uid magis vel minus album secundum modum quo in eo sua albedo completur.
pensatur etiam magnitudo virtutis ex magnitudine actionis vel factorum. harum
autem magnitudinem una aliam consequitur: nam ex hoc ipso quo aliquid actu
est, activum est; secundum igitur modum quo in actu suo completur, est mo-
dus magnitudinis suae virtutis. et sic relinquitur res spirituales magnas dici se-
cundum modum suae completionis: nam et augustinus dicit quod in his quae

Скачать:TXTPDF

quidditas suum esse, sed hoc oportet in deo po-nere, ut probatum est. ergo neutrum illorum duorum est hoc quod intelligimusnomine dei. sic igitur impossibile est ponere duos deos.amplius. nihil eorum