Скачать:TXTPDF
Сумма против язычников Книга I
hoc dupliciter. primo
modo, ex hoc quod deus, amando res, volens eorum bonum esse, vult con-
trarium malum non esse, unde malorum odium habere dicitur, nam quae non
esse volumus, dicimur odio habere: secundum illud zach. 8—17: unusquisque
malum contra amicum suum ne cogitetis in cordibus vestris, et iuramentum
mendax non diligatis: omnia enim haec sunt quae odi, dicit dominus. haec
autem non sunt effectus ut res subsistentes, quarum proprie est odium vel amor.
alius autem modus est ex hoc quod deus vult aliquod maius bonum quod esse
non potest sine privatione minoris boni, et sic dicitur odire: cum magis hoc sit
amare. sic enim, inquantum vult bonum iustitiae vel ordinis universi, quod
esse non potest sine punitione vel corruptione aliquorum, dicitur illa odire
quorum punitionem vult vel corruptionem: secundum illud mal. 1-3: esau
odio habui; et illud psalmi: odisti omnes qui operantur iniquitatem; perdes
omnes qui loquuntur mendacium: virum sanguinum et dolosum abominatur
dominus.

Capitulum LCVII
Quod deus est vivens

ex his autem quae iam ostensa sunt, de necessitate habetur quod deus est
vivens.
ostensum est enim deum esse intelligentem et volentem. intelligere autem
et velle non nisi viventis est. est igitur deus vivens.
adhuc. vivere secundum hoc aliquibus attributum est quod visa sunt per
se, non ab alio moveri. et propter hoc illa quae videntur per se moveri, quorum
motores vulgus non percipit, per similitudinem dicimus vivere: sicut aquam
vivam fontis fluentis, non autem cisternae vel stagni stantis; et argentum
vivum, quod motum quendam habere videtur. proprie enim illa sola per se
moventur quae movent seipsa, composita ex motore et moto, sicut animata.
97. Бог живой 421

Об этом сказано и в Книге Премудрости: «Ты любишь все существу-
ющее и ничем не гнушаешься, что сотворил, ибо не создал бы, если бы
что ненавидел» (11:25).
Но по сходству, [в переносном смысле,] о Божьей ненависти гово-
рится, и говорится двояко. — Во-первых, когда Бог, любя вещи и желая
им блага, не желает протвоположного [этому благу] зла. Тогда о нем го-
ворится, что он это зло ненавидит; ведь мы говорим, что ненавидим не-
что, когда хотим, чтобы его не было. Об этом у Захарии: «Никто из вас да
не мыслит в сердце своем зла против ближнего своего, и ложной клятвы
не любите; ибо все это Я ненавижу, говорит Господь» (8:17). Однако все
это — не самостоятельно существующие вещи, а только такая может быть
предметом ненависти или любви в собственном смысле. — Во-вторых,
когда Бог хочет какого-то большего блага, которого не может быть без
устранения меньшего блага. В этом случае о нем тоже говорят, что он
ненавидит, хотя это, скорее, любовь. Так, Бог хочет блага справедли-
вости или блага вселенского порядка, но этих благ не может быть без
наказания или уничтожения некоторых; и вот, о Боге говорится, что он
ненавидит тех, чьего наказания или уничтожения он хочет, как у Мала-
хии: «Исава Я возненавидел» (1:3), или в Псалме: «Ты ненавидишь всех,
делающих беззаконие, Ты погубишь говорящих ложь; кровожадного и
коварного гнушается Господь» (5:6—7).


Глава 97
О том, что Бог живой

Из того, что было доказано выше, выводится с необходимостью, что
Бог живой.
В самом деле, доказано, что Бог мыслит и хочет (1, 44. 72). Но мыс-
лить и хотеть свойственно только живому. Следовательно, Бог живой.
К тому же. [Предикат] «живой» приписывается некоторым [субъек-
там] потому, что мы видим, что они движутся сами собой, а не приводят-
ся в движение другим. Поэтому по сходству [т.е. в переносном смысле]
мы называем «живыми» такие вещи, которые кажутся самодвижущими-
ся, оттого что их двигатель не заметен для большинства людей: напри-
мер, «живой водой» мы зовем бьющий родник, в отличие от воды в стоя-
чем пруду или цистерне; а «живым серебром» — [ртуть], которая кажется
подвижной. Но в собственном смысле слова движут себя только те вещи,
которые составлены из двигателя и движимого, то есть одушевленные
422 XCVIIL Deus est sua vita

unde haec sola proprie vivere dicimus: alia vero omnia ab aliquo exteriori mov-
entur, vel générante, vel removente prohibens, vel impellente. et quia opera-
tiones sensibiles cum motu sunt, ulterius omne illud quod agit se ad proprias
operationes, quamvis non sint cum motu, dicitur vivere: unde intelligere, ap-
petere et sentire actiones vitae sunt. sed deus maxime non ab alio, sed a seipso
operatur: cum sit prima causa agens. maxime igitur ei competit vivere.
item, divinum esse omnem perfectionem essendi comprehendit, ut supra
ostensum est. vivere autem est quoddam esse perfectum: unde viventia in or-
dine entium non viventibus praeferuntur. divinum igitur esse est vivere. ipse
igitur est vivens.
hoc etiam auctoritate divinae scripturae confîrmatur. dicitur enim deut.
32-40, ex ore domini: dicam, vivo ego in aeternum; et in psalmo: cor meum et
caro mea exultaverunt in deum vivum.

Capitulum LCVIII
Quod deus est sua vita

ex hoc autem ulterius patet quod deus sit sua vita.
vita enim viventis est ipsum vivere in quadam abstractione significatum:
sicut cursus non est secundum rem aliud quam currere. vivere autem viventium
est ipsum esse eorum, ut patet per philosophum, in ii de anima: cum enim ex
hoc animal dicatur vivens quod animam habet, secundum quam habet esse,
utpote secundum propriam formam, oportet quod vivere nihil sit aliud quam
taie esse ex tali forma proveniens. deus autem est suum esse, ut supra probatum
est. est igitur suum vivere et sua vita.
item, ipsum intelligere est quoddam vivere, ut patet per philosophum, in ii
98. Жизнь Божья есть сам Бог 423

[существа]. Поэтому только их мы называем «живыми» в собственном
смысле слова; все прочие приводятся в движение каким-либо внешним
двигателем, который либо порождает [движение],412 либо убирает пре-
пятствие, [мешающее естественному движению], либо толкает. — Так
как деятельность чувств сопряжена с движением, то и всякая другая де-
ятельность, к какой [самодвижущееся существо] само себя побуждает,
хотя бы она и не была связана с движением, тоже называется «жизнью»:
поэтому мыслить, стремиться и ощущать — [виды] жизнедеятельнос-
ти. — Но деятельность Бога, более, чем чего-либо другого, исходит от
него самого: ибо он — первая действующая причина (1, 13). Следова-
тельно, ему более, чем кому-либо, свойственно быть живым.
И еще. Божье бытие заключает в себе все совершенства бытия, как
показано выше (1, 28). Но «жить» — это одно из совершенств бытия: по-
этому в порядке сущих живые [существа] стоят выше неживых. Следова-
тельно, для Бога быть — это жить. Следовательно, Бог — живой.
Это подтверждается и авторитетом Божественного Писания. Ибо
сказано во Второзаконии: «Я говорю: Живу Я вовек» (32:40). И в Псалме:
«Сердце мое и плоть моя восторгаются к Богу живому» (83:3).

Глава 98
О том, что жизнь Божья есть сам Бог
Из этого, далее, можно заключить, что жизнь Божья есть сам Бог.
В самом деле: жизнь живого [существа] — то же самое, что «жить»
вообще, в абстрактном смысле: как «бег» — то же самое, что «бегать»,
применительно к [конкретной] вещи.413 Но «жить для живого — то же
самое, что быть», как объясняет Философ:414 ибо «животное» называется
так потому, что имеет душу;415 но душа — это его собственная форма,
благодаря которой оно есть, [существует]. Поэтому «жить» для него зна-
чит — быть таким [как оно есть] и происходить от такой именно формы.
Но Божье бытие есть сам Бог, как было доказано выше (1, 22). Следова-
тельно, жизнь Божья и жить [для Бога] — это сам Бог.
И еще. Мыслить значит жить, как объясняет Философ во второй
412
Generans — порождающий. — Имеется в виду, что это — двигатель, порождающий
и сами вещи, и их движения. Движение, порожденное этим двигателем, — естественное
движение.
413
Secundum rem: т.е. в реальности, а не в логическом рассмотрении.
414
Аристотель, О душе, 415 b 13. «У живых существ быть означает жить».
415
Животное по-латыни animal, душа — anima. Animal(e) — букв, одушевленное.
424 XCIX. Vita dei est sempiterna

de anima: nam vivere est actus viventis. deus autem est suum intelligere, sicut
supra ostensum est. est igitur suum vivere et sua vita.
amplius. si deus non esset sua vita, cum sit vivens, ut ostensum est, se-
queretur quod esset vivens per partieipationem vitae. omne autem quod est per
partieipationem, reducitur ad id quod est per seipsum. deus igitur reduceretur
in aliquod prius, per quod viveret. quod est impossibile, ut ex dictis patet.
adhuc. si sit vivens deus, ut ostensum est, oportet in ipso esse vitam. si
igitur non sit ipse sua vita, erit aliquid in ipso quod non est ipse. et sie erit com-
positus. quod supra improbatum est. est igitur deus sua vita.
et hoc est quod dicitur ioan. 14—6: ego sum vita.

Capitulum LCIX
Quod vita dei est sempiterna

ex hoc autem apparet quod vita eius sit sempiterna.
nihil enim desinit vivere nisi per separationem vitae. nihil autem a seipso
separari potest: omnis enim separatio fit per divisionem alieuius ab alio. im-
possibile est igitur quod deus deficiat vivere: cum ipse sit sua vita, ut ostensum
est.
item, omne illud quod quandoque est et quandoque non est, est per ali-
quam causam: nihil enim seipsum de non esse in esse adducit, quia quod
nondum est, non agit, divina autem vita non habet aliquam causam: sicut nee
divinum esse, non igitur quandoque est vivens et quandoque non vivens, sed
semper vivit. est igitur vita eius sempiterna.
adhuc. in qualibet operatione operans manet, licet interdum operatio tran-
seat seeundum successionem: unde et in motu mobile manet idem subiecto
in toto motu, licet non seeundum rationem. ubi igitur actio est ipsum agens,
99. Бог живет всегда 425

книге О душе:416 ибо «жить» есть акт живущего. Но мышление Божье есть
сам Бог, как показано выше. Следовательно, Божья жизнь есть сам Бог.
Далее. Если бы Божья жизнь не была сам Бог, то, поскольку Бог жи-
вой, как доказано ( 1,97), постольку он был бы живой через причастность
жизни. Но все, существующее благодаря причастности, возводится к
тому, что существует само по себе. Следовательно, Бог в таком случае
возводился

Скачать:TXTPDF

hoc dupliciter. primomodo, ex hoc quod deus, amando res, volens eorum bonum esse, vult con-trarium malum non esse, unde malorum odium habere dicitur, nam quae nonesse volumus, dicimur odio habere: